Świadczenia dla poszkodowanych w wypadkach przy pracy lub członków ich rodzin

Pracownik, który z tytułu wypadku przy pracy m.in. przebywa na zwolnieniu lekarskim, doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, albo też stał się całkowicie lub częściowo niezdolny do pracy, może liczyć na świadczenia wypłacane z funduszu wypadkowego. Są one przyznawane na korzystniejszych warunkach niż np. świadczenia z ubezpieczenia chorobowego. O świadczenia wypadkowe mogą się również ubiegać członkowie rodziny osoby zmarłej w wyniku wypadku przy pracy.

Osobie ubezpieczonej (m.in. pracownikowi), która stała się niezdolna do pracy, przysługują różnego rodzaju świadczenia. Są one wypłacane, po spełnieniu określonych warunków, odpowiednio przez płatnika składek (pracodawcę) lub ZUS w oparciu o przepisy:

Kodeksu pracy - wynagrodzenie chorobowe,
ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową - zasiłek chorobowy, zasiłek wyrównawczy i świadczenie rehabilitacyjne,
ustawy o emeryturach i rentach z FUS - renta z tytułu niezdolności do pracy.

Po wypadku przy pracy

W przypadku gdy niezdolność do pracy powstała w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, podstawą do wypłaty świadczeń jest ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwana ustawą wypadkową. Koszyk tych tzw. świadczeń wypadkowych, oprócz wymienionych wcześniej świadczeń, zawiera również dodatkowe, niedostępne dla ubezpieczonych przy "zwykłej" niezdolności do pracy, w tym m.in. jednorazowe odszkodowanie z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu (patrz tabela).

Zasady przyznawania oraz wysokość należnych świadczeń są korzystniejsze dla ubezpieczonych. Przykładowo, aby pracownik mógł uzyskać prawo do zasiłku chorobowego, musi legitymować się co najmniej 30-dniowym okresem ubezpieczenia chorobowego. Tymczasem niezdolność do pracy w związku z wypadkiem przy pracy daje prawo do zasiłku bez tzw. okresu wyczekiwania. Ponadto, o ile zasiłek chorobowy z funduszu chorobowego wynosi odpowiednio 70% lub 80% podstawy wymiaru (poza przypadkami określonymi w art. 11 ust. 2 ustawy zasiłkowej, kiedy to świadczenie przysługuje w wysokości 100% podstawy wymiaru), to z ubezpieczenia wypadkowego wypłacany jest w wysokości 100% podstawy wymiaru.

Ustalanie okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, jakiemu uległ pracownik, następuje w trybie określonym przepisami Kodeksu pracy.

Dla członków rodziny

Zdarza się, iż w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej następuje zgon ubezpieczonego lub rencisty uprawnionego do renty z ubezpieczenia wypadkowego. Wówczas o świadczenia wypadkowe mogą ubiegać się członkowie rodziny zmarłego. Chodzi tu o jednorazowe odszkodowanie oraz rentę rodzinną wypadkową z ewentualnym dodatkiem dla sieroty zupełnej.

Prawo do tych świadczeń oraz ich wysokość ustalana jest na zasadach określonych w art. 13-19 ustawy wypadkowej i zależy m.in. od liczby uprawnionych osób.

Brak prawa do świadczeń

Świadczenia wypadkowe nie przysługują ubezpieczonemu poszkodowanemu w wypadku, jeżeli jego wyłączną przyczyną było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Nie otrzyma ich również ubezpieczony, który będąc w stanie nietrzeźwym lub pod wpływem środków odurzających bądź substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku. Stanowi o tym art. 21 ustawy wypadkowej.

To ograniczenie nie dotyczy jednak członków rodziny ubezpieczonego, którzy w takich przypadkach mimo wszystko zachowują prawo do świadczeń określonych w ustawie wypadkowej.

**Koszyk świadczeń z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej**
Rodzaj świadczenia	Osoba uprawniona do świadczenia
zasiłek chorobowy	ubezpieczony (m.in. pracownik) poszkodowany w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej
świadczenie rehabilitacyjne
zasiłek wyrównawczy
renta z tytułu niezdolności do pracy, tzw. "renta inwalidzka wypadkowa", w tym renta szkoleniowa
dodatek pielęgnacyjny
pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą
jednorazowe odszkodowanie
jednorazowe odszkodowanie	członek rodziny ubezpieczonego (m.in. pracownika) zmarłego w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej
renta rodzinna, tzw. "renta rodzinna wypadkowa"
dodatek do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej

Wypadek przy pracy - nagłe zdarzenie, wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło m.in.:

podczas wykonywania przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych, albo czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,
w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy,
w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu podczas wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm.)

Ustawa z dnia 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322 ze zm.)