Ustalenie podstawy wymiaru zasiłku chorobowego dla osoby współpracującej

Przedsiębiorca do 31 marca 2023 r. z działalności był zgłoszony do ubezpieczeń społecznych, w tym chorobowego. Od 1 kwietnia 2023 r. dodatkowo współpracuje przy prowadzeniu pozarolniczej działalności współmałżonka. W związku z tym zmienił tytuł do ubezpieczeń społecznych i obecnie podlega im, w tym chorobowemu, ze współpracy. Składki na ubezpieczenia społeczne są za niego opłacane od podstawy wymiaru w wysokości 7.500 zł, a wcześniej opłacał za siebie składki od podstawy ustalonej na ogólnych zasadach obowiązujących przedsiębiorcę. Pod koniec sierpnia 2023 r. ma on zaplanowany zabieg w szpitalu, co będzie wiązać się z dłuższą niezdolnością do pracy. W jaki sposób ZUS ustali podstawę wymiaru przysługującego mu zasiłku chorobowego?

Osoba z pytania aktualnie podlega ubezpieczeniom społecznym, w tym chorobowemu, z tytułu współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej. W razie powstania niezdolności do pracy z powodu choroby prawo do zasiłku chorobowego, a także jego wysokość będą więc ustalane w ramach tego tytułu, z tym że wcześniejszy okres ubezpieczenia chorobowego z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej wpłynie na wysokość podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, co wyjaśniamy dalej.

Generalnie podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego osobie współpracującej przy prowadzeniu pozarolniczej działalności (dalej osobie współpracującej) stanowi przeciętny miesięczny przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy (art. 48 ustawy zasiłkowej). Za przychód, o którym mowa, uważa się kwotę stanowiącą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% tej podstawy (art. 3 pkt 4 ustawy zasiłkowej).

Ważne: Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku uwzględnia się przychód uzyskany za okres nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, z tytułu którego przysługuje zasiłek.

Powyższe oznacza, że w sytuacji z pytania ZUS, obliczając podstawę wymiaru zasiłku, uwzględni wyłącznie przychód z tytułu współpracy przy prowadzeniu działalności. Wobec tego, że ubezpieczenie chorobowe z tytułu współpracy trwa krócej niż 12 miesięcy kalendarzowych, to podstawę wymiaru zasiłku ustali zgodnie z art. 48a ust. 1 ustawy zasiłkowej. Na mocy tego przepisu stanowi ją suma:

przeciętnej miesięcznej najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu 13,71%, za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia, z których przychód podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku, oraz
kwoty stanowiącej iloczyn 1/12 przeciętnej kwoty zadeklarowanej jako podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, w części przewyższającej najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu 13,71%, za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia, z których przychód podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku, oraz liczby tych miesięcy.

Pełnym miesiącem kalendarzowym ubezpieczenia chorobowego dla osoby współpracującej jest miesiąc, w którym ubezpieczenie rozpoczyna się od pierwszego dnia miesiąca.

Przy obliczaniu przeciętnej miesięcznej najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz kwot przewyższających najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za miesiące, z których przychód podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku (tzw. nadwyżki) przyjmuje się najniższą podstawę wymiaru składek przewidzianą przepisami ustawy o sus dla danego kodu tytułu ubezpieczenia z okresu, z którego podstawa wymiaru zasiłku jest ustalana (por. komentarz ZUS do ustawy zasiłkowej). W okolicznościach z pytania będzie to kwota 4.161 zł (najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w 2023 r. przewidziana dla kodu 05 11 0 0).

Ustalając podstawę wymiaru zasiłku chorobowego, zastosowanie znajdzie także art. 48a ust. 2 ustawy zasiłkowej. Zgodnie z jego treścią, jeżeli okres ubezpieczenia chorobowego rozpoczął się po przerwie nieprzekraczającej 30 dni od ustania ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu, przy obliczaniu podstawy wymiaru zasiłku w liczbie pełnych kalendarzowych miesięcy ubezpieczenia chorobowego (o których mowa wyżej w drugim myślniku) uwzględnia się również pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia z poprzedniego tytułu. Liczba pełnych kalendarzowych miesięcy ubezpieczenia z aktualnego i poprzedniego tytułu nie może przekraczać 12.

Przykład

Przyjmujemy założenia z pytania oraz zakładamy, że niezdolność do pracy z powodu choroby będzie trwała od 21 sierpnia do 30 września 2023 r. ZUS, ustalając podstawę wymiaru zasiłku chorobowego, przyjmie:

podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe (po odliczeniu 13,71%) tylko w ramach współpracy przy prowadzeniu działalności, a więc w okresie od kwietnia do lipca 2023 r.,
jako zadeklarowaną podstawę wymiaru składek kwotę 7.500 zł, a jako najniższą podstawę wymiaru składek kwotę 4.161 zł,
w liczbie pełnych miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia chorobowego - 12 miesięcy, tj. 4 miesiące ubezpieczenia z tytułu współpracy przy prowadzeniu działalności oraz 8 miesięcy z poprzedniego tytułu, tj. prowadzenia działalności.

Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego wyniesie 6.471,73 zł, według wyliczenia:

przeciętna najniższa podstawa wymiaru składek za miesiące od kwietnia do lipca 2023 r.: [(4.161 zł - 570,47 zł) x 4 m-ce] : 4 m-ce = 3.590,53 zł,
1/12 przeciętnej kwoty przewyższającej najniższą podstawę wymiaru składek: 7.500 zł - 4.161 zł = 3.339 zł; [(3.339 zł - 457,78 zł) x 4 m-ce] : 4 m-ce = 2.881,22 zł; 2.881,22 zł : 12 = 240,10 zł,
iloczyn 1/12 przeciętnej kwoty przewyższającej najniższą podstawę wymiaru składek oraz liczby pełnych kalendarzowych miesięcy ubezpieczenia chorobowego, z których przychód podlega uwzględnieniu: 240,10 zł x 12 m-cy = 2.881,20 zł,
kwota stanowiąca podstawę wymiaru zasiłku: 3.590,53 zł + 2.881,20 zł = 6.471,73 zł.

Zwracamy uwagę! Osobie współpracującej przy prowadzeniu działalności nie przysługuje zasiłek chorobowy, w razie wystąpienia w dniu powstania do niego prawa zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 1% minimalnego wynagrodzenia za pracę, do czasu spłaty całości zadłużenia (art. 2a ust. 1 ustawy zasiłkowej). Od 1 lipca br. jest to kwota wyższa niż 36 zł. Prawo do zasiłku przedawnia się, jeżeli ww. zadłużenie nie zostanie uregulowane w ciągu 6 miesięcy od dnia powstania prawa do świadczenia (art. 2a ust. 2 ustawy zasiłkowej).