Gazeta Podatkowa nr 19 (1894) z dnia 7.03.2022

Więcej ograniczeń w prawie do zasiłku chorobowego za okres po ustaniu ubezpieczenia

Aby osoba niezdolna do pracy z powodu choroby albo niemogąca świadczyć pracy z uwagi na objęcie jej kwarantanną lub izolacją domową mogła uzyskać prawo do zasiłku chorobowego, musi zaliczać się do grona tzw. ubezpieczonych, czyli osób podlegających ubezpieczeniu chorobowemu. Co istotne, choć ustawodawca przewiduje możliwość korzystania z tego świadczenia także po ustaniu tego ubezpieczenia, to jednak z początkiem 2022 r. zwiększył ograniczenia w tym zakresie.

Prawo do zasiłku

Podstawowym warunkiem uzyskania prawa do zasiłku chorobowego, co do zasady, jest powstanie niezdolności do pracy z powodu choroby w okresie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Przy czym na równi z niezdolnością do pracy z powodu choroby traktuje się tu niemożność wykonywania pracy m.in.: wskutek poddania się obowiązkowi kwarantanny, izolacji w warunkach domowych albo izolacji, o której mowa w przepisach o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Stanowi o tym art. 6 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1133 ze zm.), zwanej ustawą zasiłkową.

Okres wyczekiwania

Choć świadczenia chorobowe przewidziane są dla wszystkich ubezpieczonych, nie zawsze można korzystać z zasiłku chorobowego od pierwszego dnia niezdolności do pracy.

Za sprawą art. 4 ust. 1 ustawy zasiłkowej, prawo do zasiłku chorobowego nabywa się bowiem po upływie nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego wynoszącego odpowiednio:

• 30 dni - w przypadku osób podlegających temu ubezpieczeniu obowiązkowo lub
• 90 dni - jeśli dana osoba podlega temu ubezpieczeniu na zasadzie dobrowolności.

Na korzyść ubezpieczonych wpływa jednak fakt, iż do tego wymaganego nieprzerwanego okresu ubezpieczenia chorobowego wlicza się także poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między nimi:

• nie przekroczyła 30 dni lub
• była spowodowana:
• urlopem wychowawczym,
• urlopem bezpłatnym albo
• odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego.

Ponadto ustawodawca, w art. 4 ust. 3 ustawy zasiłkowej, przewidział okoliczności uprawniające do zasiłku chorobowego od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego.

Po ustaniu ubezpieczenia

Nabywając prawo do zasiłku chorobowego w trakcie trwania ubezpieczenia chorobowego, osoba niezdolna do pracy może korzystać z tego świadczenia również, gdy jej niezdolność do pracy wykracza poza okres tego ubezpieczenia, choć z pewnymi zastrzeżeniami.

Co więcej, świadczenie to przysługuje również osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego. W tym przypadku jednak, zgodnie z art. 7 ustawy zasiłkowej, niezdolność do pracy musi trwać bez przerwy co najmniej 30 dni oraz powstać nie później niż w ciągu:

• 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego albo
• 3 miesięcy od ustania tytułu tego ubezpieczenia- w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni, lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby.

Z ograniczeniem

Zasiłek chorobowy za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego przysługuje, jeżeli nie zachodzą negatywne przesłanki, określone w art. 13 ustawy zasiłkowej (patrz tabela).

Warto zwrócić uwagę na fakt, iż z dniem 1 stycznia 2022 r. przepis ten uległ pewnej modyfikacji. Otóż za sprawą ustawy z dnia 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1621), zwanej dalej ustawą zmieniającą, dodano do niego ust. 1a, w świetle którego do grona osób, które nie mają prawa do zasiłku chorobowego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, dołączyły osoby niezdolne do pracy, z ustalonym prawem do emerytury lub renty inwalidzkiej na podstawie:

• ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin lub
• ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (...).

Okres zasiłkowy

Zasiłek chorobowy z założenia przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby lub niemożności wykonywania pracy z przyczyn zrównanych z tą niezdolnością, przy czym nie dłużej niż przez 182 dni lub - gdy niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży - 270 dni.

Ten tzw. okres zasiłkowy ustala się na zasadach określonych w art. 9 ustawy zasiłkowej, który również z dniem 1 stycznia 2022 r., za sprawą ustawy zmieniającej, uległ modyfikacji, niekorzystnej dla osób często korzystających ze zwolnienia od pracy z powodu choroby i/lub np. izolacji domowej albo obowiązkowej kwarantanny.

Co prawda niezmiennie:

• do okresu zasiłkowego wlicza się wszystkie okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy i niemożności wykonywania pracy traktowanej na równi z tą niezdolnością,
• nie uwzględnia się w kolejnym okresie zasiłkowym okresów niezdolności do pracy sprzed przerwy przekraczającej 60 dni.

Zmiana jednak dotyczy okresów, które powstały po przerwie nieprzekraczającej 60 dni. Otóż o ile wcześniej okresy niezdolności do pracy sprzed i po takiej przerwie były zliczane do jednego okresu zasiłkowego, jeśli były spowodowane tą samą chorobą, to już obecnie przyczyna kolejnej niezdolności do pracy nie ma tu znaczenia. Wszystkie takie okresy podlegają zsumowaniu, chyba że po przerwie niezdolność do pracy wystąpiła w trakcie ciąży.

W efekcie, przy częstej absencji chorobowej, mimo różnych jej przyczyn, dużo szybciej wyczerpie się okres zasiłkowy, uniemożliwiając dalsze korzystanie z zasiłku chorobowego, w tym również za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego.

Tylko 91 dni

Co więcej, i to również nowość wprowadzona z dniem 1 stycznia 2022 r. ustawą zmieniającą, za okres niezdolności do pracy lub niemożności wykonywania pracy z przyczyn zrównanych z tą niezdolnością, przypadający po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego zasiłek chorobowy przysługuje nie dłużej niż przez 91 dni. Mowa o tym w ust. 2 dodanym do art. 8 ustawy zasiłkowej, który przewiduje pewne wyjątki od tej zasady (patrz tabela).

Na dłuższe (niż przez 91 dni) korzystanie z zasiłku chorobowego za okres po ustaniu ubezpieczenia nie mogą jednak liczyć m.in. osoby, które stały się niezdolne do pracy w wyniku:

• wypadku przy pracy lub choroby zawodowej,
• wypadku w drodze do lub z pracy albo
• poważnej i długotrwałej choroby (np. onkologicznej).

Świadczenie rehabilitacyjne

Osoby, które po wykorzystaniu odpowiednio:

• 182- lub 270-dniowego okresu zasiłkowego albo
• ograniczonego do 91 dni okresu należnego zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia,

w razie dalszej niezdolności do pracy mogą, tak jak dotychczas, ubiegać się o świadczenie rehabilitacyjne, przyznawane na zasadach określonych w art. 18 ustawy zasiłkowej.

Ograniczona podstawa

Warto dodać, iż w dalszym ciągu obowiązuje zasada określona w art. 46 ustawy zasiłkowej, ograniczająca podstawę wymiaru zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego przysługujących za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego. Otóż nadal nie może być wyższa niż kwota wynosząca 100% przeciętnego wynagrodzenia, a kwotę tę ustala się miesięcznie, poczynając od 3. miesiąca kwartału kalendarzowego, na okres 3 miesięcy, na podstawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału, ogłaszanego dla celów emerytalnych.

Okres przejściowy

Wprowadzając omówione zmiany do ustawy zasiłkowej, ustawodawca jednocześnie zastrzegł (w art. 21 ustawy zmieniającej), iż zasiłki oraz świadczenie rehabilitacyjne, do których prawo powstało przed dniem 1 stycznia 2022 r., wypłaca się w wysokości, na zasadach i w trybie określonym w przepisach ustawy zasiłkowej, w brzmieniu obowiązującym przed tym dniem, za cały okres nieprzerwanej niezdolności do pracy.