Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych

Osoba ubezpieczona, która ulegnie wypadkowi przy pracy lub u której stwierdzona zostanie choroba zawodowa, może liczyć na szereg świadczeń przysługujących w ramach ubezpieczenia wypadkowego. Przy czym nie ma tu żadnego znaczenia, czy podlega ona ubezpieczeniu z tytułu samodzielnie prowadzonej działalności gospodarczej, czy jest to ubezpieczenie pracownicze.

Koszyk świadczeń

Rodzaje świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz warunki ich nabywania określa ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwana ustawą wypadkową. Zaliczają się do nich m.in.:

zasiłek chorobowy,
świadczenie rehabilitacyjne,
jednorazowe odszkodowanie,
renta z tytułu niezdolności do pracy lub renta szkoleniowa.

Ponadto członkom rodziny zmarłego w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej ubezpieczonego lub rencisty przysługuje:

jednorazowe odszkodowanie,
renta rodzinna,
dodatek do renty rodzinnej - dla sieroty zupełnej.

Pojęcie wypadku i choroby zawodowej

Wypadkiem przy pracy jest nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych albo na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,
w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Za wypadek przy pracy uważa się analogiczne jak wymienione wcześniej zdarzenie, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu m.in. podczas wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, a także współpracą przy takiej działalności.

Ponadto na równi z wypadkiem, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych w ustawie wypadkowej, może zostać potraktowany wypadek, któremu pracownik uległ przykładowo w czasie podróży służbowej.

Natomiast za chorobę zawodową uważa się chorobę, wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych "narażeniem zawodowym".

Zasiłek chorobowy

Ubezpieczonemu, którego niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, przysługuje zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego. Zasiłek ten, w wysokości 100% podstawy wymiaru, można otrzymać od pierwszego dnia niezdolności do pracy, niezależnie od okresu podlegania ubezpieczeniu. Stanowi o tym art. 8 ustawy wypadkowej.

Dla osoby ubezpieczonej będącej pracownikiem, której wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, ustawa wypadkowa przewiduje także zasiłek wyrównawczy.

Świadczenie rehabilitacyjne

Po wyczerpaniu 182-dniowego okresu płatności zasiłku chorobowego zainteresowany może pobierać świadczenie rehabilitacyjne. Warunkiem jego otrzymania jest dalsza niezdolność do pracy ubezpieczonego, a leczenie lub rehabilitacja lecznicza musi rokować odzyskanie zdolności do pracy. Jest ono przyznawane na podstawie orzeczenia lekarza orzecznika ZUS (komisji lekarskiej w II instancji), na czas niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż na okres 12 miesięcy.

Świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia wypadkowego, podobnie jak zasiłek wypadkowy, wypłacane jest w wysokości 100% podstawy wymiaru.

Jednorazowe odszkodowanie

Niezależnie od czasu, przez który poszkodowany w wypadku lub w wyniku choroby zawodowej korzystał ze zwolnienia lekarskiego (względnie świadczenia rehabilitacyjnego), ma on także prawo do jednorazowego odszkodowania. Tego rodzaju świadczenie przysługuje jako pewnego rodzaju rekompensata za doznany stały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu. Kwalifikacja naruszenia sprawności organizmu co do rodzaju uszczerbku odbywa się w myśl art. 11 ust. 2 i 3 ustawy wypadkowej.

Oceny stopnia uszczerbku na zdrowiu oraz jego związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową dokonuje się po zakończeniu leczenia i rehabilitacji.

Odszkodowanie przysługuje w wysokości 20% przeciętnego wynagrodzenia za każdy procent uszczerbku na zdrowiu. Stawka ta jest jednakowa dla obu rodzajów orzeczonego uszczerbku i wynosi aktualnie 621 zł.

Stosowną wypłatę otrzymają również członkowie rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej albo rencisty uprawnionego do renty z ubezpieczenia wypadkowego, którego śmierć nastąpiła z wymienionych wcześniej powodów. W tych przypadkach wysokość odszkodowania ustalana jest na zasadach określonych w art. 14 ustawy wypadkowej i zależy m.in. od liczby uprawnionych osób.

Renta z tytułu niezdolności do pracy

Osoba, która utraciła zdolność do pracy zarobkowej w wyniku wypadku przy pracy (choroby zawodowej), ma prawo ubiegać się o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty szkoleniowej. Jeśli jej stan zdrowia wymaga konieczności stałej lub długotrwałej opieki oraz pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, może uzyskać także dodatek pielęgnacyjny.

Renta z ubezpieczenia wypadkowego przysługuje niezależnie od długości okresu ubezpieczenia wypadkowego oraz bez względu na datę powstania niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem lub chorobą zawodową.

Renta rodzinna

Uprawnionym członkom rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, przysługuje renta rodzinna. Świadczenie takie członek rodziny może uzyskać również w przypadku śmierci związanej z wypadkiem lub chorobą zawodową rencisty uprawnionego do renty z tytułu niezdolności do pracy.

W razie zgonu rencisty uprawnionego do renty wypadkowej, który zmarł z innych przyczyn, rodzinie przysługują świadczenia określone w ustawie o emeryturach i rentach z FUS.

Podstawa prawna: ustawa z dnia 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322 ze zm.).